BİR PROGRAMLAMA DİLİ ÖĞRENMEK İSTİYORSUNUZ AMA KARAR VEREMİYOR MUSUNUZ?

Modaya uymak istiyorsunuz ve mesela bir oyun yazmak istiyorsunuz? Günümüz dünyasında yazılım geliştirmeye karar vermek heyecan verici bir adım olabilir. Ancak, bu yolculuğa başlamadan önce hedeflerinizi net bir şekilde belirlemeniz büyük önem taşır. Hedeflerinize bağlı olarak seçeceğiniz programlama dili, geliştirme sürecinizin başarısını doğrudan etkileyebilir. Bu makalede, Makine Dilleri, Yüksek Seviyeli Diller ve Eski veya Az Kullanılan Diller kategorilerindeki programlama dillerini detaylı bir şekilde inceleyecek ve hangi durumlarda hangi dilleri tercih etmeniz gerektiğine dair rehberlik sunacağız.

Yazılım Geliştirmeye Başlarken Hedef Belirleme

Yazılım geliştirmeye başlamadan önce, geliştireceğiniz projenin karmaşıklık düzeyini ve hedeflediğiniz performans gereksinimlerini göz önünde bulundurmalısınız. Eğer işletim sistemleri, Adobe Photoshop, Unity ve Unreal Engine gibi oyun motorları kadar karmaşık programlar geliştirmek istiyorsanız veya hayal ediyorsanız kesinlikle Makine Dili kullanmanızı tavsiye ederiz. En popüler ve en yaygın makine dillerinden biri olan C++, performans gerektiren uygulamalar için sıklıkla tercih edilirken Rust da günümüzde popülaritesini iyice artırmaktadır. Ancak, makine dilleri öğrenme süreci oldukça zor ve karmaşıktır; bu dillerde uzmanlaşmak için sabır ve uzun süreli çaba gerekmektedir.

Öte yandan, sadece var olan Visual Studio, NetBeans, Qt, C++Builder gibi geliştirme ortamları veya yukarıda bahisleri geçen oyun motorları ile bir oyun ya da basit bir program geliştirmek istiyorsanız Yüksek Seviyeli Diller işinizi fazlasıyla görecektir. En popüler yüksek seviyeli diller arasında Python, C# ve Java bulunmaktadır. Bu diller, daha hızlı geliştirme süreçleri ve geniş kütüphane desteği sunarak projelerinizi daha verimli bir şekilde tamamlamanızı sağlar.

Ayrıntılı olarak anlatalım mı?

Programlama dili seçimi, projenizin gereksinimlerine ve kişisel öğrenme hedeflerinize bağlı olarak değişebilir. Rust, C++ ve Go (Google) gibi diller genellikle sistem programlama dilleri veya makineye yakın diller kategorisinde değerlendirilir. Bu tür diller, düşük seviyeli bellek ve donanım yönetimi ile yüksek performans sunmayı hedeflerler. İşte bu dillerin detaylı bir incelemesi:

Makineye Yakın Diller (Sistem Programlama Dilleri)

• Ada:
  • Kullanım Alanları: Güvenlik kritik sistemler (havacılık, askeri uygulamalar).
  • Özellikler: Güvenlik ve güvenilirlik odaklı sağlam bir dil.
• Assembly (ASM):
  • Kullanım Alanları: Donanımın doğrudan kontrol edilmesi gereken yerler.
  • Özellikler: En düşük seviyeli programlama dillerinden biri.
• C:
  • Kullanım Alanları: İşletim sistemleri, gömülü sistemler ve düşük seviyeli uygulamalar.
  • Özellikler: Basit fakat bellek güvenliği geliştiricinin sorumluluğunda olan bir dil.
• C++:
  • Kullanım Alanları: Yüksek performans gerektiren uygulamalar, oyun motorları.
  • Özellikler: C dilinin nesne yönelimli özelliklerle genişletilmiş hali.
• Cuda:
  • Kullanım Alanları: NVIDIA GPU’lar üzerinde paralel hesaplamalar.
  • Özellikler: GPU hesaplamaları için özel dil uzantısı.
• D:
  • Kullanım Alanları: Sistem programlama ve uygulama geliştirme.
  • Özellikler: C++’a alternatif, daha modern ve basit sözdizimi.
• Nim:
  • Kullanım Alanları: Modern sistem programlama.
  • Özellikler: Performans odaklı ve Python benzeri sözdizimine sahip.
• Rust:
  • Kullanım Alanları: Sistem programlama, web uygulamaları, oyun geliştirme ve gömülü sistemler.
  • Özellikler: Bellek güvenliği ve eşzamanlılık odaklı, performanslı ve modern bir dil; sahiplik modeli sayesinde bellek hatalarını önler.
• Objective-C:
  • Kullanım Alanları: Apple’ın eski uygulamaları.
  • Özellikler: C tabanlı, nesne yönelimli programlama ile köprü kurar.
• Vlang (V):
  • Kullanım Alanları: Yüksek performans gerektiren sistemler.
  • Özellikler: Rust ve Go’ya benzeyen, hızlı ve basit.
• Zig:
  • Kullanım Alanları: Sistem programlama.
  • Özellikler: Minimalist, Rust gibi güvenliğe odaklanan dil.

Makine Dili (Daha Yakın Kategoriler)

Bu diller, doğrudan işlemciye veya işletim sistemi çekirdeğine hitap etmez, ancak makineye yakın programlama için kullanılır:

• Swift (Apple Sistemleri):
  • Kullanım Alanları: iOS veya macOS çekirdeği programlama.
  • Özellikler: Daha yüksek seviyede, sistem seviyesinde programlama imkanı sunar.
• Kotlin Native:
  • Kullanım Alanları: Android uygulamaları.
  • Özellikler: Platform bağımsız derleme özelliği ile sistem seviyesinde kullanılabilir.
• Fortran:
  • Kullanım Alanları: Yüksek performanslı bilimsel ve mühendislik hesaplamaları.
  • Özellikler: Bilimsel hesaplamalar için optimize edilmiş eski bir dil.
• Haskell:
  • Kullanım Alanları: Fonksiyonel programlama ile sistem entegrasyonu.
  • Özellikler: Düşük seviyeli donanımlarla entegrasyon için kullanılır.

Yüksek Seviyeli Diller (Yönetilen diller)

Genel amaçlı, okunabilirliği yüksek ve genellikle uygulama geliştirme için kullanılan diller.

• C#:
  • Kullanım Alanları: Microsoft’un .NET framework ile uyumlu uygulamalar, masaüstü ve oyun geliştirme.
  • Özellikler: Modern nesne yönelimli dil, platform bağımsızlık (Xamarin), hızlı geliştirme ortamı.
• Clojure:
  • Kullanım Alanları: Fonksiyonel programlama, dağıtık sistemler, Java platformu.
  • Özellikler: LISP türevi, immutable veri yapıları, JVM üzerinde çalışır.
• Crystal:
  • Kullanım Alanları: Yüksek performanslı web ve sistem uygulamaları.
  • Özellikler: Ruby benzeri sözdizimi, C düzeyinde hız, statik tip denetimi.
• Dart:
  • Kullanım Alanları: Mobil (Flutter), web ve masaüstü uygulamaları.
  • Özellikler: Google tarafından geliştirildi, nesne yönelimli, JIT/AOT derleme desteği.
• Delphi (Object Pascal):
  • Kullanım Alanları: Windows uygulamaları, hızlı uygulama geliştirme (RAD).
  • Özellikler: Nesne yönelimli Pascal türevi, güçlü GUI araçları.
• Elixir:
  • Kullanım Alanları: Ölçeklenebilir dağıtık sistemler, web uygulamaları.
  • Özellikler: Fonksiyonel programlama, Erlang VM (BEAM), yüksek eşzamanlılık.
• F#:
  • Kullanım Alanları: Veri analizi, bilimsel hesaplamalar, .NET ekosistemi.
  • Özellikler: Fonksiyonel ve nesne yönelimli, tür çıkarımı, .NET ile entegrasyon.
• Groovy:
  • Kullanım Alanları: Java platformu için betikler ve dinamik uygulamalar.
  • Özellikler: Java ile uyumlu, dinamik/istatiksel tip desteği, kolay öğrenilebilir.
• Haskell:
  • Kullanım Alanları: Akademik araştırmalar, derin matematiksel hesaplamalar.
  • Özellikler: Saf fonksiyonel dil, güçlü tip sistemi, tembel değerlendirme (lazy evaluation).
• Java:
  • Kullanım Alanları: Kurumsal uygulamalar, Android geliştirme, web servisleri.
  • Özellikler: Platform bağımsız (“write once, run anywhere”), nesne yönelimli, geniş kütüphane desteği.
• JavaScript:
  • Kullanım Alanları: Web geliştirme (istemci/sunucu tarafı), mobil uygulamalar.
  • Özellikler: Dinamik tip, olay tabanlı mimari, Node.js ile sunucu tarafı desteği.
• Julia:
  • Kullanım Alanları: Bilimsel hesaplamalar, makine öğrenmesi, veri analizi.
  • Özellikler: Yüksek performans, matematiksel sözdizimi, paralel işlemeye destek.
• Kotlin:
  • Kullanım Alanları: Android geliştirme, sunucu tarafı uygulamalar.
  • Özellikler: Java ile tam uyumlu, null güvenliği, daha kısa sözdizimi.
• Lua:
  • Kullanım Alanları: Oyun geliştirme (Unity, Roblox), gömülü sistemler.
  • Özellikler: Hafif betik dili, kolay entegrasyon, açık kaynak.
• MATLAB:
  • Kullanım Alanları: Mühendislik hesaplamaları, sinyal işleme, simülasyonlar.
  • Özellikler: Matris tabanlı işlemler, grafiksel arayüzler, özel araç kutuları.
• OCaml:
  • Kullanım Alanları: Akademik araştırmalar, derleyici tasarımı, finansal sistemler.
  • Özellikler: Fonksiyonel ve nesne yönelimli, güçlü tip sistemi, yüksek performans.
• Perl:
  • Kullanım Alanları: Metin işleme, sistem yönetimi, CGI betikleri.
  • Özellikler: Esnek sözdizimi, güçlü düzenli ifadeler (regex), geniş modül desteği.
• PHP:
  • Kullanım Alanları: Sunucu tarafı web geliştirme, içerik yönetim sistemleri.
  • Özellikler: HTML ile entegre, hızlı kurulum, WordPress gibi CMS’ler için ana dil.
• Prolog:
  • Kullanım Alanları: Yapay zeka, doğal dil işleme, mantık programlama.
  • Özellikler: Kurallara dayalı mantık, geri izleme (backtracking), ilişkisel veri işlemleri.
• Python:
  • Kullanım Alanları: Web geliştirme, veri bilimi, yapay zeka, otomasyon.
  • Özellikler: Okunabilir sözdizimi, geniş kütüphane desteği, çapraz platform uyumluluk.
• R:
  • Kullanım Alanları: İstatistiksel analiz, veri görselleştirme, akademik araştırma.
  • Özellikler: Veri çerçeveleri, grafiksel paketler (ggplot2), istatistiksel modeller.
• Ruby:
  • Kullanım Alanları: Web geliştirme (Ruby on Rails), prototipleme.
  • Özellikler: Dinamik tip, DRY prensibi, geliştirici dostu sözdizimi.
• Scala:
  • Kullanım Alanları: Büyük veri işleme (Apache Spark), dağıtık sistemler.
  • Özellikler: Fonksiyonel ve nesne yönelimli, Java ile uyumlu, statik tip denetimi.
• Scratch:
  • Kullanım Alanları: Eğitim, çocuklara programlama öğretimi.
  • Özellikler: Blok tabanlı görsel arayüz, oyun/hikaye oluşturma.
• Scheme:
  • Kullanım Alanları: Akademik eğitim, dil tasarımı, yapay zeka araştırmaları.
  • Özellikler: Minimalist LISP türevi, fonksiyonel programlama, basit sözdizimi.
• Swift:
  • Kullanım Alanları: iOS/macOS uygulama geliştirme.
  • Özellikler: Apple tarafından geliştirildi, hızlı performans, güvenli sözdizimi.
• TypeScript:
  • Kullanım Alanları: Büyük ölçekli JavaScript projeleri, web uygulamaları.
  • Özellikler: Statik tip desteği, JavaScript ile tam uyumlu, hata ayıklama kolaylığı.
• Visual Basic:
  • Kullanım Alanları: Windows uygulamaları, hızlı uygulama geliştirme.
  • Özellikler: Kolay öğrenilebilir, görsel arayüz tasarımcısı, .NET entegrasyonu.

Karar Verme Kriterleri

Kafanız karıştıysa ve hangi dili seçeceğinize karar veremiyorsanız, projenizin gereksinimlerine bağlı olarak aşağıdaki kriterlere göre tercih yapabilirsiniz:

• Performans ve Düşük Seviye Kontrol: C, C++, Rust
• Modern ve Güvenli Alternatif: Rust, Zig, D
• Basitlik ve Hızlı Geliştirme: Go, Nim, Vlang
• Donanıma Doğrudan Erişim: Assembly, C

Makine Dilleri ile Yüksek Seviyeli Diller Arasındaki Farklar

Makine Dilleri (C, C++, Rust, Assembly, vb.):

• Düşük Seviye: Donanıma ve belleğe daha yakın çalışır, sistem kaynakları üzerinde daha fazla kontrol sağlar.
• Bellek Yönetimi: Genellikle manuel yapılır.
• Performans: Maksimum performans sunar, daha hızlı çalışır.
• Karmaşıklık: Hata yapma riski daha yüksektir ve öğrenme süreci daha zordur.

Yüksek Seviyeli Diller (Python, C#, Java, vb.):

• Yüksek Seviye: Geliştirici dostudur, yazımı ve okunması kolaydır.
• Bellek Yönetimi: Dil tarafından otomatik olarak yönetilir (ör. çöp toplama).
• Geliştirme Hızı: Hızlı prototipleme ve geliştirme imkanı sunar.
• Performans: Genellikle makine dillerine göre daha yavaştır.
• Hata Yapma Riski: Daha az hata yapmaya yöneliktir; güvenlik ve kullanıcı deneyimi ön plandadır.

Kullanım Alanları

Makine Dilleri

• İşletim Sistemleri: Windows, macOS, Linux çekirdekleri.
• Gömülü Sistemler: Mikrodenetleyiciler ve IoT cihazları.
• Oyun Motorları: Unity ve Unreal Engine gibi motorların çekirdek yapıları.
• Yüksek Performans Gerektiren Uygulamalar: Grafik işleme & 3D yazılımları, bilimsel hesaplamalar.

Yüksek Seviyeli Diller

• Web Geliştirme: Python, JavaScript, PHP.
• Veri Bilimi ve Yapay Zeka: Python, R, Julia.
• Otomasyon: Python, Ruby.
• Uygulama Geliştirme: C#, Java, Kotlin.

Neden Blender, Photoshop, SAP ve Unity Gibi Komplike Yazılımlar Düşük Seviyeli Dillerle Yazılırlar?

Adobe Photoshop, Unity gibi uygulamalar, yüksek performans, donanım kontrolü ve düşük seviyeli optimizasyonlar gerektirdiği için genellikle düşük seviyeli dillerle yazılır. Bu uygulamaların geliştirilmesinde yüksek seviyeli dillerle karşılaştırıldığında düşük seviyeli dillerin tercih edilmesinin başlıca sebepleri şunlardır:

1. Performans İhtiyacı

Photoshop gibi uygulamalar, yoğun grafik işlemleri, görüntü işleme algoritmaları ve gerçek zamanlı kullanıcı etkileşimleri gerektirir. Rust ve C++ gibi düşük seviyeli diller, donanım kaynaklarına doğrudan erişim ve daha hızlı işlem yapma imkanı tanır. Python veya C# gibi yüksek seviyeli diller, performanstan ödün verirler çünkü arka planlarında bir sanal makine veya çöp toplama sistemi çalıştırırlar.

2. Donanım Kontrolü

Photoshop, GPU’yu yoğun bir şekilde kullanır (örneğin, görüntü işleme hızlandırması, efekt uygulama). Düşük seviyeli diller, GPU ve diğer donanım bileşenlerine daha doğrudan erişim sağlar. Yüksek seviyeli diller genelde bu kontrolü sağlayamaz ya da ekstra kütüphaneler gerektirir.

3. Bellek Yönetimi

Photoshop gibi uygulamalar, çok büyük veri setleriyle (örneğin, yüksek çözünürlüklü görseller) çalışır ve bellek yönetimini optimize etmek zorundadır. Yüksek seviyeli dillerin otomatik çöp toplama sistemi bellek tüketimini artırabilir ve kontrol edilemeyen gecikmelere neden olabilir. Bu da performansı olumsuz etkiler.

4. Platform Bağımlılığı

Photoshop, Windows, macOS gibi farklı platformlarda yüksek performansla çalışmalıdır. C++, çapraz platform kütüphaneleriyle bu desteği verirken düşük seviyeli optimizasyonlara da izin verir. Yüksek seviyeli dillerde platformlar arası uyumluluk genellikle zor ve sınırlıdır.

5. Özel Algoritmalar ve Optimizasyonlar

Görüntü işleme algoritmaları, düşük seviyeli optimizasyonlar gerektirir. Örneğin, piksel işleme, filtre uygulama veya renk yönetimi gibi işlemler, donanımın maksimum kapasitesinde çalıştırılmalıdır. Yüksek seviyeli diller bu düzeyde optimizasyonu sunmakta yetersiz kalır.

6. Geliştirici Araçları ve Kütüphaneler

C++, gelişmiş grafik kütüphaneleri (OpenGL, DirectX, Vulkan) ve diğer düşük seviyeli API’lerle sorunsuz çalışır. Yüksek seviyeli dillerde bu tür kütüphanelerin kullanımı daha sınırlıdır ve genellikle düşük performansla sonuçlanır.

Kısmen Yüksek Seviyeli Diller Kullanılabilir

Photoshop gibi uygulamalar tamamen düşük seviyeli dillerle yazılmaz. Örneğin:

• Kullanıcı Arayüzü (UI) Tasarımı: JavaScript veya C# gibi daha yüksek seviyeli diller kullanılabilir.
• Performans Kritik Çekirdek İşlemler: Rendering, filtreler gibi işlemler mutlaka düşük seviyeli dillerle yazılır.

Bu yaklaşım, yüksek seviyeli dillerin hızlı geliştirme ve kullanıcı dostu özellikler sağlamasını sağlarken, düşük seviyeli dillerin yüksek performans ve donanım kontrolü sunmasını mümkün kılar.

Unity ve Blender: Hibrit Dil Yapıları

Unity gibi oyun motorları, çekirdekte yüksek seviye dil olan C++ ile yazılmıştır. Performans kritik bölümler ve motorun düşük seviyeli donanım kontrolü gerektiren kısımları (örneğin, rendering, fizik motoru) C++ kullanılarak geliştirilmiştir. Ancak, geliştirici dostu bir ortam sunmak için oyun mantığı ve kullanıcı etkileşimlerini yazmak amacıyla C# diliyle birleştirilmiştir. Bu, geliştiricilerin yüksek performanslı bir motor üzerinde daha kolay kod yazmasını sağlar. Yani, geliştirici API’si ve oyun mantığı C# iken, çekirdeği C++ ile yazılmıştır.

Blender, Adobe Photoshop, Autodesk Maya, CorelDraw gibi uygulamalar, benzer şekilde yüksek performans ve donanım kontrolü gerektiren bölümler için düşük seviyeli diller kullanırken, kullanıcı arayüzü ve bazı işlevsellikler için yüksek seviyeli dillerle entegre olurlar. Bu hibrit yapı, hem performans hem de geliştirme verimliliği sağlar.

Intermediate Language (IL) Türü Diller

Ara diller olarak da bilinen Intermediate Language (IL) türü diller, genellikle bir ara dil olarak kullanılan ve belirli bir platformda çalıştırılmak üzere derlenen yüksek seviyeli dillerin oluşturduğu kodları ifade eder. .NET platformunda kullanılan IL, bu tür dillerin en bilinen örneğidir. İşte IL türü dillerin bazıları ve açıklamaları:

IL Türü Diller

• C#:
  • Kullanım Alanları: .NET Framework ve .NET Core üzerinde çalışır.
  • Özellikler: Nesne yönelimli dil, IL koduna dönüştürülür.
• VB.NET (Visual Basic .NET):
  • Kullanım Alanları: .NET Framework.
  • Özellikler: Kullanıcı dostu sözdizimi, IL koduna derlenir.
• F#:
  • Kullanım Alanları: .NET platformu.
  • Özellikler: Fonksiyonel programlama, IL kodu üretir.
• JScript.NET:
  • Kullanım Alanları: Web uygulamaları.
  • Özellikler: JavaScript’in .NET versiyonu, IL koduna derlenir.
• C++/CLI:
  • Kullanım Alanları: .NET ile entegrasyon.
  • Özellikler: C++ kodunu IL koduna dönüştürür.
• IronPython:
  • Kullanım Alanları: .NET platformu.
  • Özellikler: Python kodunu IL koduna çevirir.
• IronRuby:
  • Kullanım Alanları: .NET platformu.
  • Özellikler: Ruby kodunu IL koduna dönüştürür.
• Nemerle:
  • Kullanım Alanları: .NET platformu.
  • Özellikler: Çoklu programlama paradigmalarını destekler, IL kodu üretir.
• Oxygene (Eski Adıyla Chrome):
  • Kullanım Alanları: .NET platformu.
  • Özellikler: Delphi’nin .NET versiyonu, OOP özellikleri sunar.
• Xojo:
  • Kullanım Alanları: Çapraz platform uygulamaları.
  • Özellikler: .NET ile entegrasyon sağlar, IL kodu üretebilir.

Açıklamalar

• Ara Dil (Intermediate Language): Yüksek seviyeli dillerin derlenmesiyle oluşturulan, makine diline dönüştürülmeden önceki aşamadaki kod. IL, platform bağımsızdır ve farklı dillerin aynı ortamda çalışmasını sağlar.
• Common Language Runtime (CLR): .NET uygulamalarının çalıştırılmasından sorumlu olan ortam. IL kodunu makine koduna dönüştürerek çalıştırır.
• Dil Bağımsızlığı: IL, farklı dillerin aynı platformda çalışabilmesini sağlar. Örneğin, C# ve VB.NET gibi diller IL kodu üretebilir ve bu kod CLR üzerinde çalıştırılabilir.

Bu diller, .NET ekosisteminde IL kullanarak geliştirme yapmayı mümkün kılar ve farklı programlama paradigmalarını destekler.

Programlama Dillerinin Kategorilere Göre Sıralanması

Makine Dilleri

Sistem düzeyinde ve donanım yakın programlama için kullanılan düşük seviyeli diller.

• Ada: Güvenlik ve güvenilirlik odaklı, genellikle askeri ve yerleşik sistemlerde kullanılan güçlü bir dil.
• Assembly: İşlemci mimarisiyle doğrudan etkileşim sağlayan düşük seviyeli programlama dili.
• C: Sistem ve uygulama yazılımları geliştirmek için yaygın olarak kullanılan prosedürel dil.
• C++: C dilinin nesne yönelimli özelliklerle genişletilmiş hali, yüksek performans gerektiren uygulamalar için.
• Cuda: NVIDIA GPU’lar üzerinde paralel hesaplamalar gerçekleştirmek için kullanılan dil uzantısı.
• D: C++’a alternatif olarak tasarlanmış, sistem programlama ve uygulama geliştirme için kullanılan modern dil.
• Forth: Yığının manipülasyonu ve düşük seviyeli programlama için kullanılan minimalist dil.
• Fortran: Bilimsel ve mühendislik hesaplamalarında yaygın olarak kullanılan eski bir dil.
• Go: Google tarafından geliştirilmiş, verimli sistem ve sunucu uygulamaları için kullanılan dil.
• Haskell (Sistem Programlama için): Fonksiyonel programlama özellikleriyle sistem düzeyinde kullanıma uygun.
• Kotlin Native: Kotlin dilinin platform bağımsız derleme özelliği ile sistem düzeyinde kullanılabilir.
• Nim: Performanslı ve okunabilir sözdizimine sahip modern sistem programlama dili.
• Objective-C: Apple platformları için nesne yönelimli programlama dili.
• PL/M: IBM tarafından geliştirilmiş, mikroişlemciler için kullanılan prosedürel dil.
• RPG: IBM’in iş uygulamaları için geliştirdiği, rapor programlama dili.
• Rust: Güvenlik ve performans odaklı, bellek yönetimini güvenli kılan sistem programlama dili.
• V: Basit ve verimli sistem programlama dili.
• Zig: Modern, basit ve verimli sistem programlama dili.

Yüksek Seviyeli Diller

Genel amaçlı, okunabilirliği yüksek ve genellikle uygulama geliştirme için kullanılan diller.

• C#: Microsoft tarafından geliştirilmiş, .NET framework ile uyumlu modern nesne yönelimli dil.
• Clojure: Java platformu için geliştirilmiş, fonksiyonel programlama özelliklerine sahip dil.
• Crystal: Ruby benzeri sözdizimi ile yüksek performanslı derlenen dil.
• Dart: Google tarafından geliştirilmiş, özellikle web ve mobil uygulamalar için kullanılan dil.
• Delphi (Object Pascal): Nesne yönelimli, hızlı uygulama geliştirme için kullanılan Pascal türevi dil.
• Elixir: Fonksiyonel ve dağıtık sistemler için uygun, ölçeklenebilir dil.
• F#: Microsoft tarafından geliştirilmiş, fonksiyonel programlama özellikleri taşıyan dil.
• Groovy: Java platformu için geliştirilmiş, dinamik ve esnek dil.
• Haskell: Saf fonksiyonel programlama dili, yüksek seviyeli yazılımlar için.
• Java: Yaygın olarak kullanılan, nesne yönelimli ve platform bağımsız dil.
• JavaScript: Web geliştirme için temel ve dinamik programlama dili.
• Julia: Bilimsel hesaplamalar ve veri analizi için yüksek performanslı dil.
• Kotlin: Java ile uyumlu, modern nesne yönelimli ve fonksiyonel özelliklere sahip dil.
• Lua: Hafif ve gömülebilir betik dili, oyun geliştirme ve gömülü sistemlerde kullanılır.
• MATLAB: Matematiksel ve mühendislik hesaplamaları için kullanılan yüksek seviyeli dil.
• OCaml: Fonksiyonel ve nesne yönelimli özellikler taşıyan, güçlü tip sistemine sahip dil.
• Perl: Metin işleme ve betik yazma için güçlü ve esnek dil.
• PHP: Web geliştirme için yaygın sunucu tarafı dili.
• Prolog: Mantık programlama dili, yapay zeka ve doğal dil işleme uygulamalarında kullanılır.
• Python: Genel amaçlı, yüksek seviyeli, okunabilir sözdizimine sahip popüler dil.
• R: İstatistiksel hesaplamalar ve veri analizi için kullanılan dil.
• Ruby: Dinamik, nesne yönelimli programlama dili, özellikle web geliştirme için popülerdir.
• Scala: Java ile uyumlu, fonksiyonel ve nesne yönelimli özelliklere sahip dil.
• Scratch: Eğitim amaçlı, blok tabanlı görsel programlama dili.
• Scheme: Fonksiyonel programlama dili, Lisp ailesinden.
• Swift: Apple platformları için modern, güvenli ve hızlı programlama dili.
• TypeScript: JavaScript’in statik tiplerle geliştirilmiş, daha büyük projelere uygun versiyonu.
• Visual Basic: Microsoft tarafından geliştirilen, hızlı uygulama geliştirme için kullanılan dil.

Eski veya Az Kullanılan Diller

Geçmişte popüler olmuş veya günümüzde nadiren kullanılan programlama dilleri.

• ALGOL: Algoritmik dili, modern dillerin temelini atan tarihsel önemli dil.
• Alef: Erlang’ın öncülü, dağıtık sistemler için geliştirilmiş dil.
• APL: Güçlü metin işleme ve matematiksel işlemler için kullanılan dil.
• BASIC: Başlangıç seviyesi programlama dili, eğitim ve basit uygulamalar için kullanılır.
• BETA: Nesne yönelimli programlama dili, C++’a alternatif olarak geliştirilmiştir.
• Bliss: Düşük seviyeli sistem programlama dili, performans odaklı.
• CLU: Veri yapıları ve modüler programlama için geliştirilmiş dil.
• COBOL: İş ve finans uygulamaları için kullanılan eski, güçlü prosedürel dil.
• Dylan: Çoklu paradigmaları destekleyen, dinamik programlama dili.
• Eiffel: Nesne yönelimli, tasarım ve yazılım geliştirme için güçlü dil.
• Hermes: Heterojen sistemler için geliştirilmiş dil.
• Jovial: Askeri ve yerleşik sistemlerde kullanılan prosedürel dil.
• KRL (Kinetic Rule Language): Kontrol sistemleri için kullanılan özel amaçlı dil.
• Limbo: Plan 9 işletim sistemi için geliştirilmiş dil, paralel programlamaya uygun.
• Lingo: Macromedia Director için geliştirilmiş, multimedya uygulamalarında kullanılan dil.
• Mesa: Xerox PARC’te geliştirilmiş, nesne yönelimli ve modüler programlama dili.
• Modula-2: Modüler programlama için geliştirilmiş, güçlü tip sistemine sahip dil.
• NIL: Araştırma amacıyla geliştirilmiş, deneysel programlama dili.
• Newsqueak: Gerçek zamanlı ve zamana duyarlı programlama için geliştirilmiş dil.
• Oberon: Modula’nın devamı olarak geliştirilen, basit ve verimli dil.
• Occam: Paralel programlama için geliştirilmiş, CSP (Communicating Sequential Processes) modelini kullanan dil.
• PL/I: IBM tarafından geliştirilmiş, prosedürel ve nesne yönelimli özelliklere sahip çok amaçlı dil.
• Pop-11: Yapay zeka uygulamaları için geliştirilmiş, güçlü bir dil.
• Prolog: Mantık programlama dili, yapay zeka ve uzman sistemlerde kullanılır.
• QBasic: BASIC dilinin kuşak dili, eğitim ve basit uygulamalar için kullanılır.
• RPG: IBM’in iş uygulamaları için geliştirdiği rapor programlama dili.
• Sather: Eiffel’e benzer, nesne yönelimli programlama dili.
• Simula: Nesne yönelimli programlamanın öncüsü, modern dillerin temelini atmıştır.
• Smalltalk: Tamamen nesne yönelimli programlama dili, dinamik ve esnek yapısı ile bilinir.
• SNOBOL: Metin işleme için geliştirilmiş güçlü dil.
• Visual Basic: Microsoft tarafından geliştirilen, hızlı uygulama geliştirme için kullanılan dil.

Oyun ve Simülasyon Dilleri:

Oyun amaçlı uygulama geliştirmek için kullanılan diller.

• Blueprint: Unreal Engine’in görsel programlama dili, kod yazmadan oyun mekanikleri tasarlamaya olanak sağlar.
• C#: Unity oyun geliştirme motorunda kullanılan popüler bir dil.
• C++: Unreal Engine ve performans odaklı oyun motorlarında yaygın kullanılan, güçlü bir dil.
• GDScript: Godot Engine için özel olarak tasarlanmış hafif bir programlama dili.
• GLSL: OpenGL için kullanılan shader programlama dili, grafik ve ışıklandırma işlemlerinde tercih edilir.
• Godot Resource: Godot Engine’in kaynak dosyalarını tanımlamak için kullanılan bir format ve dil.
• HLSL: DirectX tabanlı oyun motorlarında grafik shader’ları için kullanılan dil.
• JavaScript: Web tabanlı oyun geliştirme ve tarayıcı oyunlarında yaygın olarak kullanılır.
• Kotlin: Android platformunda oyun geliştirmek için popülerleşen bir dil.
• Lua: Hafif ve gömülebilir bir dil, özellikle oyun motorlarında (ör. CryEngine, Corona) sık kullanılır.
• Python: Pygame gibi araçlarla oyun prototipleri ve indie oyunlar için yaygın olarak kullanılır.
• Ruby: RPG Maker gibi oyun motorlarında senaryo yazımı ve oyun geliştirme için kullanılan dil.
• Slint: Grafiksel arayüzler ve oyun mekaniklerini geliştirmek için kullanılan modern bir dil.
• Unity ShaderLab: Unity motorunda shader programlama yapmak için kullanılan bir dil, görsel efektlerde önemli rol oynar.

Özet

Programlama dilleri, projenizin gereksinimlerine ve hedeflerinize bağlı olarak farklı avantajlar sunar. Makine Dilleri, düşük seviyeli kontrol ve yüksek performans gereksinimi için idealdir. Yüksek Seviyeli Diller ise hız, kolaylık ve geniş uygulama alanı sağlar. Eski veya Az Kullanılan Diller ise genellikle belirli niş alanlarda veya tarihsel projelerde kullanılmaktadır.

Yazılım geliştirme sürecinde doğru dili seçmek, projenizin başarısını doğrudan etkileyebilir. Hedeflerinizi net bir şekilde belirleyerek ve projenizin gereksinimlerini dikkate alarak, en uygun programlama dilini seçebilirsiniz.

Makine Dilleri: Kod Örnekleri

C

#include <stdio.h>
int main() {
    printf("Hello, World!\n");
    return 0;
}

C++

#include <iostream>
int main() {
    std::cout << "Hello, World!" << std::endl;
    return 0;
}

Rust

fn main() {
    println!("Hello, World!");
}

Assembly (x86 NASM)

section .data
    msg db "Hello, World!", 0

section .text
    global _start
_start:
    mov rax, 1         ; syscall: write
    mov rdi, 1         ; file descriptor: stdout
    mov rsi, msg       ; message to write
    mov rdx, 13        ; message length
    syscall

    mov rax, 60        ; syscall: exit
    xor rdi, rdi       ; exit code: 0
    syscall

Ada

with Ada.Text_IO; use Ada.Text_IO;
procedure Hello is
begin
    Put_Line("Hello, World!");
end Hello;

D

import std.stdio;
void main() {
    writeln("Hello, World!");
}

Zig

const std = @import("std");
pub fn main() void {
    std.debug.print("Hello, World!\n", .{});
}

Objective-C

#import <Foundation/Foundation.h>
int main() {
    @autoreleasepool {
        NSLog(@"Hello, World!");
    }
    return 0;
}

Nim

echo "Hello, World!"

Vlang

fn main() {
    println('Hello, World!')
}

Fortran

program HelloWorld
    print *, "Hello, World!"
end program HelloWorld

Go

package main
import "fmt"
func main() {
    fmt.Println("Hello, World!")
}

Swift (Sistem Düzeyinde)

print("Hello, World!")

Kotlin Native

fun main() {
    println("Hello, World!")
}

Forth

: hello ." Hello, World!" ;
hello

RPG

H DFTACTGRP(*NO)
F**************************************************************
 * Program to output Hello World
 /FREE
   Dsply 'Hello, World!';
   *INLR = *ON;
 /END-FREE

PL/M

HELLO: PROCEDURE OPTIONS(MAIN);
BEGIN
    PUT STRING("Hello, World!");
END HELLO;

CUDA

#include <stdio.h>
__global__ void hello_world() {
    printf("Hello, World!\n");
}
int main() {
    hello_world<<<1,1>>>();
    cudaDeviceSynchronize();
    return 0;
}

Haskell

main :: IO ()
main = putStrLn "Hello, World!"

Yüksek Seviye Diller: Kod Örnekleri

Python

print("Hello, World!")

C#

using System;
class Program {
    static void Main() {
        Console.WriteLine("Hello, World!");
    }
}

Java

public class HelloWorld {
    public static void main(String[] args) {
        System.out.println("Hello, World!");
    }
}

Kotlin

fun main() {
    println("Hello, World!")
}

Swift

print("Hello, World!")

Ruby

puts "Hello, World!"

Delphi (Object Pascal)

program HelloWorld;
begin
    WriteLn('Hello, World!');
end.

PHP

<?php
echo "Hello, World!";
?>

JavaScript

console.log("Hello, World!");

TypeScript

console.log("Hello, World!");

Perl

print "Hello, World!\n";

R

print("Hello, World!")

MATLAB

disp("Hello, World!")

Visual Basic

Module HelloWorld
    Sub Main()
        Console.WriteLine("Hello, World!")
    End Sub
End Module

Dart

void main() {
    print('Hello, World!');
}

Scala

object HelloWorld extends App {
    println("Hello, World!")
}

Lua

print("Hello, World!")

Groovy

println "Hello, World!"

Elixir

IO.puts("Hello, World!")

F#

printfn "Hello, World!"

Julia

println("Hello, World!")

Crystal

puts "Hello, World!"

COBOL

IDENTIFICATION DIVISION.
PROGRAM-ID. HELLO.
PROCEDURE DIVISION.
    DISPLAY "Hello, World!".
    STOP RUN.

LISP

(print "Hello, World!")

Prolog

:- initialization(main).
main :- write('Hello, World!'), nl, halt.

Scratch

(Scratch kodları görsel olduğundan yazı ile temsil edilemez.)

Ada

with Ada.Text_IO; use Ada.Text_IO;
procedure Hello is
begin
    Put_Line("Hello, World!");
end Hello;

NATURAL

WRITE 'Hello, World!'
END

Tcl

puts "Hello, World!"

XSLT

<?xml version="1.0"?>
<xsl:stylesheet version="1.0" xmlns:xsl="http://www.w3.org/1999/XSL/Transform">
    <xsl:template match="/">
        Hello, World!
    </xsl:template>
</xsl:stylesheet>

OCaml

print_endline "Hello, World!"

Scheme

(display "Hello, World!")
(newline)

Haxe

class HelloWorld {
    static function main() {
        trace("Hello, World!");
    }
}

Makine Dilleri:
Ada, Assembly, C, C++, Cuda, D, Elixir (makine seviyesine yakın performans hedefli var), Fortran, Forth, Go, Haskell (sistem programlama için), Kotlin Native, Nim, Objective-C, PL/M, RPG, Rust, Swift (sistem düzeyinde), Vlang, Zig…

Yüksek Seviyeli Diller:
Ada, C#, COBOL, Crystal, Dart, Delphi (Object Pascal), Elixir, Elm, F#, Groovy, Haxe, Hoon, Hyprlang, Java, JavaScript, Julia, Kotlin, LISP, Lua, MATLAB, NATURAL, OCaml, Perl, PHP, Prolog, Python, R, Ruby, Scala, Scheme, Scratch, Swift, Tcl, TypeScript, Visual Basic, XSLT…

Eski veya Az Kullanılan Diller:
ActionScript, Ada 95, APL, ALGOL, Alef (1992), BASIC, BETA (1975), Bliss, CLU (1974), Dylan, Eiffel, Erlang (1987), Fortran, GDScript, HCL, Hermes (1990), Icon, Jovial, KRL, Limbo (1996), Lingo, Mesa (1977), Modula-2, Napier (1988), Newsqueak (1988), NIL (1981), Oberon, Occam, PL/I, Pop-11, QBasic, Sather (1990), Simula, Smalltalk, Smithy, SNOBOL…

Oyun ve Simülasyon Dilleri:
Blueprint, C#, C++, GDScript, GLSL, Godot Resource, HLSL, JavaScript, Kotlin, Lua, Python, Ruby, Slint, Unity ShaderLab…

Lütfen Dikkat! Sitemizi kaynak göstermeden kesinlikle alıntı yapmayınız!!!

• 
  SİZ HÂLÂ LINUX’A GEÇMEYENGİLLERDEN MİSİNİZ?
  Teknoloji dünyasında fısıltıyla başlayıp giderek bir çığ gibi büyüyen bir isim var: Linux. Belki adını duydunuz, belki “o çok karışık bir şey, sadece bilgisayar kurtları anlar” diye…
• 
  GÜVENİLİR ve BEDAVA BİR YAPAY ZEKÂ ARACI: duck.ai
  Günümüzde yapay zekâ (AI ya da Türkçesi YZ), teknolojinin ve günlük hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline geldi. Ancak bu hızlı gelişim, beraberinde gizlilik ve veri güvenliği gibi…
• 
  SSTI VE CSTI ZAFİYETLERİ
  Günümüzde frameworkler üzerinde sıklıkla karşılaşılan birçok zafiyet var. Bunlardan bahsedildiğinde ilk aklımıza gelen SQLi ve XSS olsa da, modern frameworklerde sıklıkla karşılaşılan SSTI(Server-Side Template Injection) ve CSTI(Client-Side…
• 
  YENİ DISTROWATCH FAVORİSİ: CachyOS!
  Linux dünyasının dinamik ve yenilikçi dağıtımlarından biri olan CachyOS, son dönemde Distrowatch’ın gözdesi haline geldi. Yani 2025 ilk çeyreği itibari ile yeni DistroWatch favorisi: CachyOS! Arch Linux…
• 
  DuckDuckGo: MÜTHİŞ BİR ARAMA MOTORU
  İsim itici gelmesin… DuckDuckGo Google’nin en iyi gerçek alternatifi ve Neden Kullanmıyorsunuz? Üstelik birçoğu gibi ayrı bir arama motoru gibi davranıp aslında Google üzerinden arama yapmıyor, kendine…
• 
  FİREFOX KULLANMAYARAK ÇOK ŞEY KAÇIRIYORSUNUZ!
  İnternet çağında yaşıyoruz ve dijital dünyada geçirilen zaman her geçen gün artıyor. Bu süreçte, internet tarayıcısı seçimi, kullanıcı deneyimini ve çevrimiçi güvenliği doğrudan etkileyen en önemli kararlardan…

• 
  ÜNLÜ DARALMASI VE TÜRKÇE FİİL ÇEKİMİNDEKİ YANSIMALARI
  Türkçe’nin kendine has ses yapısı, fiil çekimlerinde ve ek alımlarında belirgin değişimlere yol açar. Ünlü daralması, özellikle fiillerin şimdiki zaman çekiminde ve ek alım süreçlerinde duyulan, söylenişin…
• 
  SİMGELER, ÖZEL KARAKTERLER VE İŞARETLER
  Simgeler Konusunda Türkçe Yazım Kuralları Türkçe yazımda simgeler, özel karakterler ve işaretlerin doğru kullanımı, özellikle bilimsel, teknik ve akademik metinlerde; günümüz eğitim ve bilim dünyasında, doğru yazım…
• 
  TÜRKÇE DİLBİLGİSİ TERİMLERİ VE YAZIM KURALLARI
  Türkçe dilbilgisi, doğru ve etkili iletişim kurabilmek için temel bir unsurdur. Hem yazılı hem de sözlü ifadelerde dilin kurallarını bilmek, anlamı doğru aktarmak ve anlaşılır bir şekilde…
• 
  ÜNLÜLERİN NİTELİKLERİ VE YAZIM KURALLARI
  Türkçe, zengin fonetik yapısı; ünsüz ve ünlülerin nitelikleri ile birlikte ses özellikleriyle dünya dilleri arasında önemli bir yere sahiptir. Dilimizin temelini oluşturan sesler, ünlüler ve ünsüzler olmak…
• 
  ÜNSÜZLERİN NİTELİKLERİ VE YAZIM KURALLARI
  Türkçenin ses yapısı, dilin akıcılığı ve ünsüzlerin nitelikleri ile anlam taşıyan ögelerin doğru biçimde aktarılabilmesi açısından büyük öneme sahiptir. Bu yapı, ünlü ve ünsüzlerin karşılıklı etkileşimi üzerine…
• 
  SORU EKLERİNİN YAZILIŞLARI VE YAZIM KURALLARI
  Soru eklerinin yazılışları, Türkçe’nin doğru ve etkili kullanımı açısından büyük önem taşır. Bu eklerin ayrı yazılması, ünlü uyumlarına dikkat edilmesi ve eklerden sonra gelen eklerin bitişik yazılması…