KESME İŞARETİ ( ‘ ) VE DOĞRU KULLANIMI

Kesme işareti (Apostrof), yazılı anlatımda özel isimlere, kısaltmalara ve sayılara getirilen eklerin doğru bir şekilde ayrılmasını sağlar. Türkçede özel isimlere, kısaltmalara ve sayılara getirilen eklerin ayrılmasında önemli bir rol oynar…

Kesme ( ‘ ) İşareti (Apostrof) ve Kullanımı

Yazılı anlatımın temel unsurlarından biri olan noktalama işaretleri, dilin doğru ve etkili bir şekilde kullanılmasını sağlar. Kesme işareti ( ‘ ) (Apostrof), Türkçede özel isimlere, kısaltmalara ve sayılara getirilen eklerin ayrılmasında önemli bir rol oynar. Bu makalede, kesme işaretinin kullanım alanlarını detaylı bir şekilde inceleyecek ve doğru kullanımına dair örnekler sunacağız.

1. Özel İsimlere Getirilen Eklerin Ayrılmasında Kullanılır

Özel isimlere getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işareti ile ayrılır. Bu, özel isimlerin eklerle karışmasını önler ve yazımda netlik sağlar.

Örnekler:

• Kişi İsimleri:
  • Ahmet‘in defteri sınıfta kaldı.
  • Elif‘e yeni bir kitap hediye ettik.
• Yer İsimleri:
  • İstanbul‘u gezmek istiyorum.
  • Ankara‘dan saat 10’da ayrıldık.
• Özel Kurum ve Kuruluş İsimleri:
  • Türk Dil Kurumu‘nun yeni yayınları çıktı.
  • Boğaziçi Üniversitesi‘ne başvuru yaptım.

Not: Özel isimlere getirilen yapım ekleri ve çoğul eki kesme işaretiyle ayrılmaz.

Örnekler:

• Türkçe, İstanbullu, Ahmetler, Mehmetler

2. Kısaltmalara Getirilen Eklerin Ayrılmasında Kullanılır

Kısaltmalara getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır. Bu, kısaltmanın okunuşuna göre değil, yazılışına göre yapılır.

Örnekler:

• TBMM‘nin (Türkiye Büyük Millet Meclisi) kararı açıklandı.
• TÜBİTAK‘a (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) proje başvurusu yaptık.
• ABD‘de (Amerika Birleşik Devletleri) eğitim aldım.

3. Sayılara Getirilen Eklerin Ayrılmasında Kullanılır

Yazıyla veya rakamla belirtilen sayılara getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır.

Örnekler:

• 2023‘te mezun olacağım.
• 7‘inci katta oturuyoruz.
• 3‘üncü sınıfa geçti.

4. Belirli Bir Tarih Bildiren Ay ve Gün Adlarına Getirilen Eklerde Kullanılır

Belirli bir tarihi ifade eden ay ve gün adlarına getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır.

Örnekler:

• Toplantı 15 Ağustos‘ta yapılacak.
• Doğum günüm 23 Nisan‘dadır.

Not: Ay ve gün adları genel anlamda kullanıldığında kesme işareti kullanılmaz.

Örnek:

• Yaz tatilinde haziran ayında tatile çıkacağız.

5. Kişi İsimlerinden Sonra Gelen Unvan ve Saygı Sözcüklerine Getirilen Eklerde Kullanılır

Kişi isimlerinden sonra gelen “Bey”, “Hanım”, “Efendi” gibi unvanlara getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır.

Örnekler:

• Mehmet Bey‘e selamlarımı iletin.
• Ayşe Hanım‘ın dosyası hazır.
• Ahmet Efendi‘yi aradınız mı?

6. Seslerin Düşmesini Göstermek İçin Kullanılır

Şiirlerde veya konuşma dilinde seslerin düşmesi durumunda kesme işareti kullanılır.

Örnekler:

• “Geliyor musun?” yerine “Geliyor musun**’**?”
• “Ne yapıyorsun?” yerine “Ne yapıyorsun**’**?”

7. Harflerin ve Eklerin Ayrılmasında Kullanılır

Bir harften veya ekten sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır.

Örnekler:

• a‘dan z‘ye kadar tüm harfler.
• “-lık” ekinin farklı kullanımları incelendi.

Kesme İşaretinin Kullanılmadığı Durumlar

• Kurum, Kuruluş ve Kurul İsimleri:
  • Türk Dil Kurumuna başvuru yaptım.
  • Milli Eğitim Bakanlığından gelen yazı.
• Özel İsimlere Getirilen Yapım Ekleri ve Çoğul Ekleri:
  • Türkçenin kuralları önemlidir.
  • Ankaralı sanatçılar.
  • Mehmetler bugün buluşuyor.

Özel Durumlar ve Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

• Son Harfi Sert Ünsüz Olan Özel İsimler:
  • Sonunda “p, ç, t, k” harfleri bulunan özel isimlere ünlüyle başlayan ek getirildiğinde, kesme işareti kullanılmasına rağmen kelimenin sonundaki sert ünsüz yumuşar.
  Örnekler:
  • Mehmet‘e → “Mehmede” şeklinde okunur.
  • Ahmet‘in → “Ahmedin” şeklinde okunur.
• Özel İsim Yerine Kullanılan “O” Zamiri:
  • “O” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.
  Örnek:
  • Onu dün gördüm.

KESME İŞARETİ ( ‘ ) KULLANILMAYAN HALLER

Kesme işareti ('), Türkçede özel isimlere getirilen ekleri ayırmak için kullanılır. Ancak bazı durumlarda kesme işareti kullanılmaz. İşte özel isimlerde kesme işaretinin kullanılmadığı durumlar ve türleri:

1. Yapım Ekleriyle Oluşturulan Yeni Kelimeler: Özel isimlere getirilen yapım ekleri yeni bir kelime oluşturur ve kesme işaretiyle ayrılmaz.
   • Örnekler:
     • Dil İsimleri: Türkçe, İngilizce, Fransızca
     • Meslek ve Akım İsimleri: Atatürkçü, Mevlanacı, Marksist
     • Sıfat ve İsimler: İstanbullu, Ankaralı, Köroğlusuz
2. Diminutif ve Sevgi Ekleri: Özel isimlere getirilen küçültme ve sevgi ifade eden ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.
   • Örnekler:
     • Ayşeciğim (Ayşe + -ciğim)
     • Mehmetçik (Mehmet + -cik)
     • Aliş (Ali + -iş)
3. Çokluk ve Aile Bildiren “-gil” Eki: Özel isimlere getirilen çokluk eki “-ler/-lar” ve aile ifade eden “-gil” eki kesme işaretiyle ayrılmaz.
   • Örnekler:
     • Mehmetgiller tatile çıktı.
     • Ayşegil bize geliyor.
4. Özel İsimlerden Oluşan Terimler ve Birleşik Kelimeler: Özel isimlerle kurulan ve artık kalıplaşmış olan terimler kesme işaretiyle ayrılmaz.
   • Örnekler:
     • Türkçe sözlük
     • İstiklal Marşı
     • Nutuk
5. Kurum, Kuruluş ve Örgüt İsimleri: Bu tür özel isimlere getirilen eklerde kesme işareti kullanılmaz.
   • Örnekler:
     • Türkiye Büyük Millet Meclisine
     • Anadolu Liseleri
     • Atatürk Üniversitesi
6. Özel İsimlerle Oluşturulan Sıfat Tamlamaları: Özel isimlerin sıfat olarak kullanıldığı tamlamalarda kesme işareti kullanılmaz.
   • Örnekler:
     • Van kedisi
     • Ankara tavşanı
     • Maraş dondurması
7. Ekleşmiş Unsurlar: Özel isimlere getirilen ve artık o ismin ayrılmaz bir parçası haline gelmiş eklerde kesme işareti kullanılmaz.
   • Örnekler:
     • Türklük
     • İslamiyet
     • Hristiyanlık
8. Unvan ve Hitap Sözcükleri: Özel isimlerle birlikte kullanılan unvan ve hitap sözcüklerine getirilen eklerde kesme işareti kullanılmaz.
   • Örnekler:
     • Doktor Ahmet Bey’e
     • Müdür Hanımın odası
     • Prof. Dr. Mehmet Akif Ersoy’u
9. Sayılarla Oluşturulan Özel İsimler: Rakamlarla yazılan ve özel isim kabul edilen ifadelerde kesme işareti kullanılmaz.
   • Örnekler:
     • 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı
     • 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı

Örneklerle Pekiştirme

• Kişi İsimleri:
  • Zeynep‘in çantası nerede?
  • Murat‘a yeni bir iş teklif edildi.
• Yer İsimleri:
  • Ege Denizi‘nin mavisi eşsizdir.
  • Kapadokya‘yı ziyaret ettiniz mi?
• Kısaltmalar:
  • İTÜ‘de (İstanbul Teknik Üniversitesi) okuyor.
  • THY‘nin (Türk Hava Yolları) yeni seferleri başladı.
• Sayılara Gelen Ekler:
  • Sınav 3‘ünde yapılacak.
  • 100‘ün üzerinde katılımcı vardı.

Sonuç

Kesme işareti, yazılı anlatımda özel isimlere, kısaltmalara ve sayılara getirilen eklerin doğru bir şekilde ayrılmasını sağlar. Doğru kullanımı, metnin anlaşılırlığını ve dilin kurallarına uygunluğunu artırır. Özellikle resmi yazışmalarda, akademik metinlerde ve edebi eserlerde kesme işaretinin kullanımına özen göstermek, yazının kalitesini yükseltir.

Öğrencilere Tavsiyeler:

• Kuralları Öğrenin: Kesme işaretinin kullanım kurallarını öğrenmek, yazma becerilerinizi geliştirir.
• Pratik Yapın: Yazdığınız metinlerde kesme işaretini doğru ve yerinde kullanarak pratik yapın.
• Okuma Alışkanlığı Edinin: Farklı metinleri okuyarak kesme işaretinin nasıl kullanıldığını gözlemleyin.

Unutmayın, dilin kurallarına uygun bir yazım, düşüncelerinizi ve duygularınızı en etkili şekilde ifade etmenizi sağlar. Kesme işaretini ve diğer noktalama işaretlerini doğru kullanarak, yazılarınızda anlaşılırlık ve profesyonellik düzeyini artırabilirsiniz.

Not: TDK’nın (Türk Dil Kurumu) güncel yazım kurallarına uygun hareket etmek önemlidir.

• 
  ÜNLÜLERİN NİTELİKLERİ VE YAZIM KURALLARI
  Türkçe, zengin fonetik yapısı; ünsüz ve ünlülerin nitelikleri ile birlikte ses özellikleriyle dünya dilleri arasında önemli bir yere sahiptir. Dilimizin temelini oluşturan sesler, ünlüler ve ünsüzler olmak…
• 
  ÜNSÜZLERİN NİTELİKLERİ VE YAZIM KURALLARI
  Türkçenin ses yapısı, dilin akıcılığı ve ünsüzlerin nitelikleri ile anlam taşıyan ögelerin doğru biçimde aktarılabilmesi açısından büyük öneme sahiptir. Bu yapı, ünlü ve ünsüzlerin karşılıklı etkileşimi üzerine…
• 
  SORU EKLERİNİN YAZILIŞLARI VE YAZIM KURALLARI
  Soru eklerinin yazılışları, Türkçe’nin doğru ve etkili kullanımı açısından büyük önem taşır. Bu eklerin ayrı yazılması, ünlü uyumlarına dikkat edilmesi ve eklerden sonra gelen eklerin bitişik yazılması…
• 
  SAYILARIN YAZILIŞI VE YAZIM KURALLARI
  Sayıların yazılışı ile ilgili kuralların doğru uygulanması, yazılı iletişimin net ve anlaşılır olmasını sağlar. Bu kurallara dikkat ederek, dilimizi daha etkili ve doğru kullanabiliriz… Türkçede sayılar, dilimizin…
• 
  ALINTI KELİMELERİN YAZILIŞI VE YAZIM KURALLARI
  Alıntı kelimelerin yazılışı konusunda dikkatli olmak, dilimizin doğru ve etkili kullanılmasını sağlar. Yabancı kelimelerin Türkçeye uyarlanması sırasında telaffuz ve yazım kurallarına uygun hareket etmek önemlidir. Dilimizi korumak…
• 
  BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER VE YAZIM KURALLARI
  Büyük harflerin kullanıldığı yerler konusunda hassasiyet göstermek suretiyle doğru kullanımı, yazılı iletişimde netlik ve profesyonellik sağlar. Dilimize gösterdiğimiz özen, kültürümüzün ve değerlerimizin korunmasına katkı sunar. Yazım kurallarına…