CAHİT SITKI TARANCI

Cahit Sıtkı Tarancı: Hayatı, Eserleri ve Türk Edebiyatındaki Yeri

Giriş

Cahit Sıtkı Tarancı, Türk edebiyatının en önemli şairlerinden biridir. Cumhuriyet dönemi edebiyatının önde gelen isimlerinden olan Tarancı, özellikle şiirlerindeki samimi ve içten anlatımıyla tanınır. “Otuz Beş Yaş” şiiriyle geniş kitlelere ulaşan şair, ölüm, yalnızlık, yaşama sevinci ve insanın iç dünyasını derinlemesine işlemiştir. Onun hayatı, eserleri ve düşünceleri, Türk şiirinin modernleşme sürecini anlamak açısından büyük önem taşır.

1. Çocukluk ve Aile Hayatı

1.1. Doğumu ve Ailesi

Cahit Sıtkı Tarancı, 2 Ekim 1910 tarihinde Diyarbakır’da doğmuştur. Babası Arif Hikmet Bey, annesi Lütfiye Hanım‘dır. Ailesi, Diyarbakır’ın tanınmış ve varlıklı ailelerinden biridir. Tarancı ailesi, tarım ve ticaretle uğraşan köklü bir ailedir. Cahit Sıtkı, bu kültürlü ve zengin aile ortamında yetişmiştir.

1.2. Çocukluk Yılları ve İlk Eğitim

İlk öğrenimine Diyarbakır’da başlayan Cahit Sıtkı, Numune-i Terakki Mektebi‘nde okumuştur. Çocukluk yıllarında Diyarbakır’ın tarihi ve kültürel atmosferi, onun edebi duyarlılığının gelişmesinde etkili olmuştur. Aile ortamında edebiyat ve sanata olan ilgi, Cahit Sıtkı’nın erken yaşlarda şiire yönelmesine katkı sağlamıştır.

2. Eğitim Hayatı ve Gençlik Yılları

2.1. İstanbul Yılları ve Galatasaray Lisesi

1921 yılında eğitimine devam etmek için İstanbul’a gönderilen Cahit Sıtkı, Saint Joseph Fransız Lisesi‘nde öğrenim görmüştür. Daha sonra Galatasaray Lisesi‘ne geçiş yapmıştır. Bu okullarda aldığı Fransızca eğitimi sayesinde Fransız edebiyatını yakından tanıma fırsatı bulmuştur. Baudelaire, Verlaine ve Rimbaud gibi şairlerin eserleri, onun şiir anlayışını etkilemiştir.

2.2. Yüksek Öğrenim ve Paris Yılları

Liseden mezun olduktan sonra Mülkiye Mektebi‘ne (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi) kaydolmuş, ancak buradaki eğitimini tamamlamadan ayrılmıştır. Ardından Yüksek Ticaret Okulu‘na devam etmiş, fakat burayı da bitirememiştir. 1938 yılında ailesinin desteğiyle Paris’e giderek Sciences Po (Siyasal Bilimler Okulu)’da eğitim almıştır. Ancak II. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla eğitimini yarıda bırakarak Türkiye’ye dönmüştür.

3. Edebi Kariyerinin Başlangıcı

3.1. İlk Şiirleri ve Tanınması

Cahit Sıtkı Tarancı’nın ilk şiirleri, 1930’lu yıllarda “Servet-i Fünun-Uyanış”, “Varlık” ve “Çığır” gibi dergilerde yayımlanmıştır. Şiirlerinde sade bir dil ve samimi bir anlatım benimseyen Tarancı, kısa sürede edebiyat çevrelerinde dikkat çekmiştir. 1933 yılında ilk şiir kitabı olan “Ömrümde Sükût” yayımlanmıştır.

3.2. Evlilik ve Aile Hayatı

Cahit Sıtkı Tarancı, 1951 yılında Cavidan Tınaz ile evlenmiştir. Bu evlilik, onun hayatında önemli bir dönüm noktası olmuştur. Eşiyle olan mutlu evliliği, şiirlerine de yansımıştır.

4. Eserleri ve Temaları

4.1. Şiir Kitapları

• Ömrümde Sükût (1933)
  • Cahit Sıtkı’nın ilk şiir kitabıdır. Yirmi bir şiirden oluşur ve Necip Fazıl Kısakürek’in etkisi altında, Fransız şiirinin tür ve biçim etkilerini taşır. Tarancı’nın çocukluk anıları, özlemleri ve kişisel bunalımları ele alınmıştır. Kitap, yedi bölüm halinde 21 şiiri ihtiva etmektedir.
• Otuz Beş Yaş (1946)
  • 1933-1946 döneminde yazılan şiirleri kapsayan bu eser, Ülkü Basımevi tarafından basılmıştır. Yüz sekiz şiir içermekte olup, Varlık, Kültür Haftası, Ağaç, Yücel, Gündüz, İnkılapçı Gençlik ve Ülkü gibi dergilerde yayımlanan şiirlerin büyük bir kısmını barındırmaktadır. “Otuz Beş Yaş” şiiri, Cumhuriyet Halk Partisi’nin kuruluş yıldönümü ile ilgili bir yarışmada birincilik kazanmıştır.
• Düşten Güzel (1952)
  • İlk baskısı Varlık Yayınları tarafından yapılan bu kitap, 1946-1952 arasında yazılan 35 şiiri içermektedir. Önceki kitapta yer alan ölüm, ölüm korkusu ve yaşama sevinci temaları, bu kitapta sevgi ve evlilikten kaynaklanan mutluluk duygusuna dönüşmüştür. Ayrıca Atatürk ve Kurtuluş Savaşı ile ilgili konulara da değinilmektedir.
• Sonrası (1957)
  • Şairin ölümünden sonra yayımlanan bu kitap, 1933-1954 yılları arasında yazdığı ve sağlığında yayımladığı, 1952’den sonra yazıldığı halde çeşitli dergilerde yayımlanan 73 şiiri ile bazı çeviri şiirleri içermektedir. İlk 28 sayfasında bu şiirler yer almaktadır.
• Bütün Şiirleri (1983)
  • Asım Bezirci tarafından derlenen bu eser, Cahit Sıtkı Tarancı’nın bütün şiirlerini içermektedir ve altı bölümden oluşmaktadır.

4.2. Mektupları ve Diğer Eserleri

• Gün Eksilmesin Penceremden (2006): Toplam seksen hikâye yazan Tarancı, hikâyelerinde aile özlemi, güzellik-çirkinlik karşıtlığı, aşk, karşılıksız aşk, kadınlar tarafında sevilme arzusu, yaşama sevinci-ölüm korkusu karşıtlığı, içkiye sığınış, memuriyeti ve işi sevmeme ve baba korkusu gibi konuları ele almıştır… Ölümünün ellinci yılında basılan hikâye kitabında ise Tarancı’nın 43 hikâyesi yer almaktadır. Kitabın adı Tarancı’nın “Gün Eksilmesin Penceremden” adlı şiirinden gelmektedir.

• Ziya’ya Mektuplar (1957): En yakın arkadaşı olan şair Ziya Osman Saba‘ya yazdığı mektuplardan oluşur. Bu mektuplar, onun iç dünyasını ve edebi düşüncelerini yansıtır.

5. Eserlerinin Özellikleri ve Üslubu

5.1. Dil ve Anlatım

Cahit Sıtkı Tarancı, şiirlerinde sade ve akıcı bir dil kullanmıştır. Süsten ve yapmacıklıktan uzak, samimi bir anlatımı benimsemiştir. Duygularını doğrudan ve içten bir şekilde ifade eder.

5.2. Temalar ve İçerik

• Ölüm ve Yaşlanma: Özellikle “Otuz Beş Yaş” şiirinde yaşlanma korkusu ve ölüm temalarını derinlemesine işlemiştir.
• Yalnızlık ve İç Dünya: İnsanın iç dünyasını, yalnızlığını ve varoluşsal sorgulamalarını yansıtır.
• Aşk ve Doğa: Aşkın güzelliklerini ve doğanın büyüleyici yönlerini işler.
• Yaşama Sevinci: Hayata bağlılık ve yaşama sevinci, şiirlerinin önemli temalarındandır.

5.3. Şiirlerinde Etkiler

Fransız sembolist şairlerin etkisi görülür. Ancak kendi özgün üslubunu oluşturmayı başarmıştır. Hece ölçüsünü ustalıkla kullanmıştır.

6. Mesleki Hayatı ve Diğer Çalışmaları

6.1. Çevirmenlik ve Memuriyet

Cahit Sıtkı Tarancı, Türkiye’ye döndükten sonra çeşitli devlet kurumlarında memur olarak çalışmıştır. Ankara Radyosu‘nda çevirmenlik yapmıştır. Fransızcadan yaptığı çevirilerle de edebiyatımıza katkıda bulunmuştur.

6.2. Dergi ve Yayın Çalışmaları

“Varlık”, “Servet-i Fünun”, “Ülkü” gibi dergilerde şiirleri ve yazıları yayımlanmıştır. Edebiyat çevrelerinde aktif bir rol almıştır.

7. Sağlık Sorunları ve Son Yılları

7.1. Hastalığı

1954 yılında felç geçiren Cahit Sıtkı Tarancı, konuşma ve hareket yeteneğini büyük ölçüde kaybetmiştir. Tedavi için önce İstanbul’a, ardından Viyana’ya gitmiştir.

7.2. Vefatı ve Ardından

Cahit Sıtkı Tarancı, 13 Ekim 1956 tarihinde Viyana’da vefat etmiştir. Cenazesi Diyarbakır’a getirilerek aile mezarlığına defnedilmiştir. Ölümü, edebiyat dünyasında büyük bir üzüntüyle karşılanmıştır.

8. Mirası ve Anılması

8.1. Edebiyatımızdaki Yeri

Cahit Sıtkı Tarancı, Türk şiirinde sade ve samimi anlatımın önemli temsilcilerindendir. Şiirlerinde bireyin iç dünyasını ve duygusal deneyimlerini derinlemesine işlemiştir. Özellikle “Otuz Beş Yaş” şiiri, Türk edebiyatının klasikleri arasında yer alır.

8.2. Cahit Sıtkı Tarancı Kültür ve Sanat Evi

Diyarbakır’daki doğduğu ev, günümüzde müze olarak hizmet vermekte ve “Cahit Sıtkı Tarancı Kültür ve Sanat Evi” adıyla ziyaretçilere açıktır.

8.3. Akademik Çalışmalar ve Etkinlikler

Üniversitelerde ve edebiyat çevrelerinde onun eserleri üzerine akademik çalışmalar yapılmakta, sempozyumlar ve şiir dinletileri düzenlenmektedir.

9. Eserlerinin Günümüzdeki Etkisi

Cahit Sıtkı Tarancı’nın şiirleri, günümüzde de geniş bir okur kitlesi tarafından okunmakta ve sevilmektedir. Şiirleri, ders kitaplarında yer almakta ve edebiyat eğitiminde önemli bir kaynak olarak kullanılmaktadır.

10. Sonuç

Cahit Sıtkı Tarancı, hayatı ve eserleriyle Türk edebiyatına derin izler bırakmıştır. Samimi ve içten anlatımıyla insanın duygusal deneyimlerini ve iç dünyasını yansıtmış, ölüm ve yaşam üzerine derin düşünceler sunmuştur. Onun eserlerini okumak, insan ruhunun derinliklerini ve yaşamın anlamını sorgulamak için önemli bir adımdır. Cahit Sıtkı Tarancı, edebiyatımızın unutulmaz isimleri arasında yer almaya devam edecektir.