Cevat Şakir Kabaağaçlı, yani Halikarnas Balıkçısı

CEVAT ŞAKİR KABAAĞAÇLI (HALİKARNAS BALIKÇISI)

Denize olan tutkusunu, doğa sevgisini ve insan hikâyelerini ustalıkla işlemiş, eserleriyle geniş kitlelere ulaşmıştır. Onun eserlerini okumak, Ege ve Akdeniz’in zenginliklerini, Anadolu’nun kültürel mirasını ve insanın doğayla ilişkisini anlamak için önemli bir adımdır…

Hayatı, Eserleri ve Türk Edebiyatındaki Yeri


Giriş

Cevat Şakir Kabaağaçlı, edebiyat dünyasında “Halikarnas Balıkçısı” adıyla tanınan, Türk edebiyatının önemli roman ve hikâye yazarlarından biridir. Bodrum’a ve Ege Denizi’ne olan tutkusuyla bilinen yazar, eserlerinde deniz insanlarını, doğayı ve mitolojiyi ustalıkla işlemiştir. “Aganta Burina Burinata”, “Ege Kıyılarından”, “Mavi Sürgün” gibi eserleriyle geniş bir okur kitlesine ulaşmıştır. Onun hayatı, eserleri ve düşünceleri, Türkiye’nin kültürel ve edebi zenginliğini anlamak açısından büyük önem taşır.


1. Çocukluk ve Aile Hayatı

1.1. Doğumu ve Ailesi

Cevat Şakir Kabaağaçlı, 17 Nisan 1890 tarihinde Girit‘te doğmuştur. Babası Mehmed Şakir Paşa, Osmanlı Devleti’nin son döneminde Girit ve Atina’da yüksek komiserlik, sefirlik ve valilik yapmıştır. Annesi Sare İsmet Hanım ise Giritli bir ailedendir. Ailesi, Osmanlı’nın köklü ve eğitimli ailelerinden Şakir Paşa Ailesi‘ne mensuptur. Amcası Ahmet Cevad Paşa, II. Abdülhamid döneminde sadrazamlık yapmıştır.

1.2. Kardeşleri ve Aile Çevresi

Cevat Şakir, altı çocuklu ailenin en büyük evladıdır. Kardeşleri Hakkiye, Ayşe, Suat, Fahrelnisa ve Aliye‘dir. Ailenin tüm fertleri sanata ve edebiyata yetenekli kişiler olarak tanınmıştır:

  • Fahrelnisa Zeid: Ünlü bir ressamdır.
  • Aliye Berger: Gravür sanatında ün kazanmıştır.
  • Suat Derviş: Yazar ve gazetecidir.
  • Hakkiye Hanım‘ın kızı Füreya Koral, Türkiye’nin ilk kadın seramik sanatçısıdır.
  • Fahrelnisa Zeid‘in çocukları Nejad Melih Devrim ressam, Şirin Devrim ise tiyatrocu olarak tanınmıştır.

2. Eğitim Hayatı ve Gençlik Yılları

2.1. İlk ve Orta Öğrenimi

Cevat Şakir, çocukluk yıllarını babasının görevi nedeniyle Atina‘da geçirmiştir. İlköğrenimini Büyükada’da tamamlamış, ardından Robert Kolej‘de orta ve lise eğitimini 1907 yılında bitirmiştir. Bu dönemde ilk yazısı “İkdam” gazetesinde yayımlanmıştır. Bu yazı, İngilizceden tercüme ettiği bir metindir.

2.2. Yurt Dışı Eğitimi

Lise öğreniminden sonra denizcilik eğitimi almak istemiş, ancak ailesinin ısrarı üzerine Oxford Üniversitesi‘nde tarih öğrenimi görmüştür. 1913 yılında İtalyan bir kadınla evlenmiş ve İtalya’da kalarak resim eğitimi almıştır.


3. İstanbul’a Dönüş ve Edebi Kariyerinin Başlangıcı

Cevat Şakir Kabaağaçlı, yani Halikarnas Balıkçısı

3.1. İstanbul’da İlk Yıllar

İstanbul’a döndüğünde, gazete ve dergilerde yazılar yazmaya başlamıştır. Ailesi 1914 yılında maddi sıkıntılar yaşamış ve babası Mehmed Şakir Paşa, Afyon’daki Kabaağaçlı Çiftliği‘ne yerleşmiştir.

3.2. Trajik Olay ve Hapis Yılları

Babasıyla yaşadığı bir tartışma sırasında silahından çıkan kurşunla babasının ölümüne neden olmuş, bu olay sonucunda cinayet suçlamasıyla yargılanmıştır. 15 yıl kürek cezasına çarptırılmış, cezasının yedi yılını çektikten sonra verem hastalığı nedeniyle tahliye edilmiştir.


4. Sürgün Yılları ve Bodrum

4.1. Bodrum’a Sürgün

1925 yılında “Hüseyin Kenan” takma adıyla yazdığı “Hapishanede İdama Mahkûm Olanlar Bile Bile Asılmağa Nasıl Giderler” başlıklı öyküsü nedeniyle, askeri isyana teşvik suçlamasıyla İstiklal Mahkemesi‘nde yargılanmıştır. Kalebentlik cezasıyla Bodrum‘a sürgün edilmiştir.

4.2. Bodrum’daki Hayatı ve Edebi Üretimi

Bodrum’da kaldığı üç yıllık sürgün süresinin yarısını burada tamamlamış, cezasının kalanını İstanbul’da çekmiştir. Ancak Bodrum’a olan sevgisi nedeniyle tekrar buraya dönmüş ve yaklaşık 25 yıl burada yaşamıştır. Bodrum’da balıkçılık dahil çeşitli işler yapmış, edebi eserlerinin büyük bir kısmını burada yazmıştır.


5. Eserleri ve Temaları

5.1. Romanları

  • Aganta Burina Burinata (1945): Denizci bir ailenin çocuğu olan Mahmut’un denize olan tutkusunu ve maceralarını anlatır.
  • Ötelerin Çocukları (1956): Mitolojik unsurlarla bezenmiş, insanın doğayla ilişkisini işler.
  • Uluç Reis (1962): Ünlü Türk denizcisi Uluç Ali Reis’in hayatını ve deniz maceralarını anlatır.
  • Turgut Reis (1966): Osmanlı döneminin ünlü denizcisi Turgut Reis’in hayatını işler.
  • Deniz Gurbetçileri (1969): Denizle iç içe yaşayan insanların hikâyelerini anlatır.
  • Bulamaç (Basım tarihi bilinmiyor): Deniz temalı bir romandır.

5.2. Hikâye Kitapları

  • Ege Kıyılarından (1939): Ege Denizi ve çevresindeki hikâyeleri içerir.
  • Merhaba Akdeniz (1947): Akdeniz’in güzelliklerini ve deniz insanlarını anlatır.
  • Ege’nin Dibi (1952): Deniz altı dünyasını ve su altı yaşamını işler.
  • Yaşasın Deniz (1954): Deniz sevgisini ve denizle ilgili hikâyeleri içerir.
  • Gülen Ada (1957): Ege Denizi’ndeki bir adada geçen hikâyeleri anlatır.
  • Ege’den (1972): Ege Bölgesi’nden hikâyeler sunar.
  • Gençlik Denizlerinde (1973): Gençlik ve deniz temalı hikâyeleri içerir.
  • Parmak Damgası (1986): Ölümünden sonra yayımlanan hikâyelerini içerir.
  • Çiçeklerin Düğünü (1991): Doğa ve insan ilişkisini işler.
  • Dalgıçlar (1991): Dalgıçların maceralarını ve denizle olan ilişkilerini anlatır.
  • Ege’den Denize Bırakılmış Bir Çiçek: Basım tarihi bilinmeyen hikâyelerinden oluşur.

5.3. Deneme ve İnceleme Eserleri

  • Anadolu Efsaneleri (1954): Anadolu’nun efsane ve mitolojilerini derler.
  • Anadolu Tanrıları (1955): Anadolu’da tapılan tanrılar ve mitolojik hikâyeleri işler.
  • Anadolu’nun Sesi (1971): Anadolu kültürü ve insanını anlatır.
  • Hey Koca Yurt (1972): Anadolu’nun tarihini ve kültürünü işler.
  • Merhaba Anadolu (1980): Anadolu’ya olan sevgisini ve gözlemlerini anlatır.
  • Düşün Yazıları (1981): Felsefi ve düşünsel yazılarını içerir.
  • Altıncı Kıta Akdeniz (1982): Akdeniz kültürünü ve medeniyetini işler.
  • Sonsuzluk Sessiz Büyür (1983): Doğa ve insan ilişkisini felsefi bir dille anlatır.
  • Arşipel (1993): Ege Denizi ve adaları üzerine denemeler içerir.

5.4. Otobiyografi

  • Mavi Sürgün (1961): Bodrum’a sürgün edilişini ve burada yaşadıklarını anlatır.

5.5. Çocuk Kitapları

  • Yol Ver Deniz
  • Denizin Çağırışı
  • İmbat Serinliği
  • Nasrettin Hoca
  • Gündüzünü Kaybeden Kuş
  • Define Adası
  • Tünek Ahmet

5.6. İngilizce Yazdığı Kitaplar

  • An Outline of the History of Turkey: Türkiye tarihinin özeti; Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’na sunulmuş ancak yayımlanmamıştır.
  • The Mediterranean Civilization: Akdeniz Uygarlığı; Dışişleri Bakanlığı’na sunulmuş ancak yayımlanmamıştır.
  • Ephesus: Türkiye’de ilk turistik kılavuz kitaplarından biridir.
  • Halicarnassus: Bodrum üzerine bir turistik kılavuzdur.
  • Asia Minor

5.7. Çevirileri

  • Hortlak Rikşav (1939): Rudyard Kipling‘den çeviri.
  • Uykulu Kuytu Menkıbesi: Washington Irving‘den çeviri.

Cevat Şakir Kabaağaçlı, yani Halikarnas Balıkçısı

6. Eserlerinin Özellikleri ve Üslubu

6.1. Deniz ve Doğa Tutkusu

Halikarnas Balıkçısı, eserlerinde denizi, doğayı ve Ege Bölgesi’nin güzelliklerini büyük bir tutku ve hayranlıkla işlemiştir. Deniz insanlarının yaşamlarını, balıkçıları, sünger avcılarını ve gemicileri anlatarak denizin insan hayatındaki yerini vurgulamıştır.

6.2. Mitoloji ve Tarih

Eserlerinde Anadolu ve Akdeniz mitolojisine geniş yer vermiş, bu coğrafyanın tarihi ve kültürel zenginliklerini okuyucuya aktarmıştır. Mitolojik unsurları hikâyelerine ve romanlarına başarılı bir şekilde yansıtmıştır.

6.3. Üslup ve Anlatım

Akıcı ve etkileyici bir anlatıma sahip olan yazar, zengin bir dil ve kelime hazinesi kullanmıştır. Eserlerinde yer yer şiirsel bir dil kullanarak doğa ve deniz tasvirlerini güçlü bir şekilde işlemiştir.


7. Mavi Yolculuk ve Bodrum Sevgisi

7.1. Mavi Yolculuk’un Doğuşu

Bodrum’da yaşadığı dönemde arkadaşlarıyla birlikte Mavi Yolculuk fikrini ve uygulamasını hayata geçirmiştir. Teknelerle Ege ve Akdeniz kıyılarında haftalarca süren bu yolculuklar, modern anlamda mavi yolculuğun başlangıcı kabul edilir.

7.2. Bodrum’un Tanıtılması

Halikarnas Balıkçısı, eserleri ve faaliyetleriyle Bodrum’un tanıtılmasına büyük katkı sağlamıştır. Bodrum’un antik adı Halikarnas‘ı mahlas olarak kullanarak bu kente olan bağlılığını göstermiştir.


8. Son Yılları ve Vefatı

8.1. İzmir Yılları ve Aile Hayatı

Çocuklarının eğitim ihtiyaçları nedeniyle ailesini İzmir‘e taşımıştır. Burada yazarlık ve turist rehberliği yapmış, rehberlik kurslarında dersler vermiştir. Üç evlilik yapmış ve beş çocuğu olmuştur.

8.2. Vefatı ve Ardından

Cevat Şakir Kabaağaçlı, 13 Ekim 1973 tarihinde İzmir’de kemik kanseri nedeniyle vefat etmiştir. Vasiyeti üzerine çok sevdiği Bodrum’a defnedilmiştir. Mezarı, Bodrum-Gümbet‘te Türbe Tepesi‘nde bulunmaktadır.


9. Mirası ve Anılması

9.1. Edebiyatımızdaki Yeri

Halikarnas Balıkçısı, Türk edebiyatında deniz temalı eserleriyle özgün bir yer edinmiştir. Eserleriyle Ege ve Akdeniz’in kültürel ve doğal zenginliklerini tanıtmış, mitoloji ve tarih bilincini artırmıştır.

9.2. Akademik Çalışmalar ve Etkinlikler

Eserleri üzerine birçok akademik çalışma yapılmakta, üniversitelerde ders olarak okutulmaktadır. Onun anısına düzenlenen edebiyat ödülleri ve etkinliklerle hatırası yaşatılmaktadır.


10. Sonuç

Cevat Şakir Kabaağaçlı, yani Halikarnas Balıkçısı, hayatı ve eserleriyle Türk edebiyatına ve kültürüne derin izler bırakmıştır. Denize olan tutkusunu, doğa sevgisini ve insan hikâyelerini ustalıkla işlemiş, eserleriyle geniş kitlelere ulaşmıştır. Onun eserlerini okumak, Ege ve Akdeniz’in zenginliklerini, Anadolu’nun kültürel mirasını ve insanın doğayla ilişkisini anlamak için önemli bir adımdır. Halikarnas Balıkçısı, edebiyatımızın unutulmaz isimleri arasında yer almaya devam etmektedir.


Wikipedia’dan alıntılar yapılmıştır.