ALINTI KELİMELERİN YAZILIŞI VE YAZIM KURALLARI
Alıntı kelimelerin yazılışı konusunda dikkatli olmak, dilimizin doğru ve etkili kullanılmasını sağlar. Yabancı kelimelerin Türkçeye uyarlanması sırasında telaffuz ve yazım kurallarına uygun hareket etmek önemlidir. Dilimizi korumak ve zenginleştirmek adına, mümkün olduğunca Türkçe karşılıkları kullanmaya özen göstermeliyiz…
Türkçe, tarih boyunca farklı kültür ve dillerle etkileşim içinde olmuş, bu sayede zengin bir kelime hazinesine sahip olmuştur. Özellikle Batı dillerinden ve komşu coğrafyalardan alınan kelimeler, dilimizin ifade gücünü artırırken, yazım kuralları açısından da dikkat edilmesi gereken bazı noktaları beraberinde getirmiştir. Alıntı kelimelerin doğru yazılışı, hem dilin anlaşılırlığı hem de yazılı iletişimde birlik sağlanması açısından büyük önem taşır. Bu makalede, alıntı kelimelerin yazılışlarıyla ilgili kuralları detaylı bir şekilde inceleyecek ve örneklerle pekiştireceğiz.
1. Çift Ünsüz Harfle Başlayan Kelimeler
Batı kökenli ve çift ünsüz harfle başlayan kelimeler, ünsüzler arasına ünlü harf eklenmeden yazılır.
Örnekler:
- Gram
- Gramer
- Grup
- Kral
- Kredi
- Kritik
- Plan
- Pratik
- Problem
- Profesör
- Program
- Proje
- Propaganda
- Protein
- Prova
- Psikoloji
- Slogan
- Spor
- Staj
- Stil
- Stüdyo
- Trafik
- Tren
- TripTik
Açıklama:
- “Psikoloji” kelimesinde “ps” harfleri yan yana gelir ve araya ünlü eklenmez.
- “Stil” ve “staj” kelimeleri de aynı şekilde ünlü harf eklenmeden yazılır.
Bazı kelimelerde ise ünsüzler arasına ünlü harf eklenir ve bu ünlü hem söylenişte hem de yazılışta gösterilir.
Örnekler:
- İskarpin
- İskele
- İskelet
- İstasyon
- İstatistik
- Kulüp
Açıklama:
- “İstasyon” kelimesinde baştaki “i” ünlüsü telaffuzu kolaylaştırmak için eklenmiştir.
- “Kulüp” kelimesinde ünsüzler arasında ünlü harf bulunur.
2. Yan Yana İki veya Daha Fazla Ünsüz Bulunan Kelimeler
Batı kökenli kelimelerde, içinde yan yana iki veya daha fazla ünsüz bulunan kelimeler ünsüzler arasına ünlü harf eklenmeden yazılır.
Örnekler:
- Alafranga
- Apartman
- Biyografi
- Elektrik
- Gangster
- Kilogram
- Orkestra
- Paragraf
- Telgraf
- Konstrüksiyon
- Konstüktif
Açıklama:
- “Elektrik” kelimesinde “ktr” ünsüzleri yan yana gelir.
- “Orkestra” kelimesinde “str” ünsüzleri ardışık olarak bulunur.
3. İki Ünsüzle Biten Kelimeler
Batı kökenli ve iki ünsüzle biten kelimeler, ünsüzler arasına ünlü eklenmeden yazılır.
Örnekler:
- Film
- Form
- Lüks
- Modern
- Natürmort
- Psikiyatr
- Seks
- Slayt
- Teyp
- Teknik
- Bank
- Park
- Kamp
- Kart
- Sistem
Açıklama:
- “Film” ve “form” kelimeleri “l-m” ve “r-m” ünsüzleriyle biter.
- “Lüks” kelimesinde “k-s” ünsüzleri yan yana gelir.
4. “G” Ünsüzünün Yazılışı
Batı kökenli kelimelerin içinde ve sonunda bulunan “g” ünsüzleri korunarak yazılır.
Örnekler:
- Biyografi
- Diyagram
- Dogma
- Magma
- Paragraf
- Program
- Arkeolog
- Demagog
- Diyalog
- Filolog
- Jeolog
- Katalog
- Monolog
- Psikolog
Açıklama:
- “Program” ve “paragraf” kelimelerinde “g” ünsüzü korunmuştur.
- “Psikolog” ve “jeolog” kelimeleri “g” ile biter.
Ancak “fotoğraf” ve “topoğraf” kelimelerinde “g” harfi “ğ”ye dönüşür.
Örnekler:
- Fotoğraf
- Topoğraf
5. Özgün Biçimleriyle Yazılan Kelimeler
Bazı durumlarda, Batı kökenli kelimeler özgün biçimleriyle yazılır.
A. Bilim, Sanat ve Uzmanlık Dallarında Kullanılan Terimler
Bu terimler, genellikle özgün yazılışlarıyla kullanılır.
Örnekler:
- Andante (Müzik)
- Cuprum (Kimya)
- Eros (Mitoloji)
- Quercus (Botanik)
- Terminus technicus (Teknik terim)
- Allegro (Müzik)
- Fortissimo (Müzik)
B. Latin Yazı Sistemini Kullanan Dillerden Alınan Deyim ve Sözler
Bu ifadeler, orijinal halleriyle yazılır.
Örnekler:
- Veni, vidi, vici (Geldim, gördüm, yendim.)
- Carpe diem (Günü yaşa.)
- To be or not to be (Olmak ya da olmamak.)
- L’art pour l’art (Sanat sanat içindir.)
- L’état c’est moi (Devlet benim.)
- Persona non grata (İstenmeyen kişi)
- C’est la vie (Hayat böyle.)
Açıklama:
- “To be or not to be” ifadesi, Shakespeare’in ünlü eserinden alınmıştır.
- “Carpe diem” Latince bir deyim olup, Türkçede de bu şekilde kullanılır.
6. Telaffuz Kolaylığı İçin Eklenen Ünlüler
Bazı alıntı kelimelerde, telaffuzu kolaylaştırmak amacıyla ünsüzler arasına veya kelime başına ünlü harfler eklenmiştir.
Örnekler:
- İskandinav
- İspanyol
- İskonto
- İstiklal
- İstatistik
- İstanbul
Açıklama:
- “İskonto” kelimesi, İngilizce “discount” kelimesinden alınmış olup, başa “i” ünlüsü eklenmiştir.
- “İstiklal” kelimesi Arapça kökenlidir ve baştaki “i” ünlüsü ile telaffuzu kolaylaştırılmıştır.
7. Türkçeye Uyarlanmış Yabancı Kelimeler
Bazı yabancı kelimeler, Türkçe ses uyumuna ve telaffuzuna göre uyarlanmıştır.
Örnekler:
- Şoför (Fransızca “chauffeur”)
- Garaj (Fransızca “garage”)
- Komiser (Fransızca “commissaire”)
- Müze (Fransızca “musée”)
- Ofis (İngilizce “office”)
- Restoran (Fransızca “restaurant”)
- Taksi (Fransızca “taxi”)
- Sosyal (Fransızca “social”)
Açıklama:
- “Şoför” kelimesi, Türkçede “ş” sesiyle başlamaktadır.
- “Restoran” kelimesi, telaffuzu kolaylaştırmak için uyarlanmıştır.
8. Yabancı Kelimelerin Türkçe Karşılıkları
Dilimizde, yabancı kökenli kelimelerin Türkçe karşılıklarını kullanmak dilimizin zenginliğini korur.
Örnekler:
- Müzik yerine Musiki (Eski Türkçe)
- Eğitim yerine Talim
- Öğretim yerine Terbiye
- Bilet yerine Giriş Kartı
- Organizasyon yerine Düzenleme
- Dekorasyon yerine Süsleme
- Fonksiyon yerine İşlev
Açıklama:
- “İşlev” kelimesi, “fonksiyon” kelimesinin Türkçe karşılığıdır.
- “Düzenleme”, “organizasyon” kelimesinin yerine kullanılabilir.
9. Kısaltmalar ve Sembollerin Yazılışı
Uluslararası kabul görmüş kısaltmalar ve semboller, genellikle orijinal halleriyle kullanılır.
Örnekler:
- kg (kilogram)
- cm (santimetre)
- km (kilometre)
- mm (milimetre)
- Hz (Hertz)
- USB (Universal Serial Bus)
- DNA (Deoksiribonükleik Asit)
- Wi-Fi (Wireless Fidelity)
Açıklama:
- “DNA” ve “Wi-Fi” gibi kısaltmalar, uluslararası standartlarda kullanılır.
- Ölçü birimlerinin kısaltmaları orijinal halleriyle yazılır ve noktalamadan kullanılır.
10. Yabancı Özel İsimlerin Yazılışı
Yabancı özel isimler, genellikle orijinal yazılışlarıyla korunur.
Örnekler:
- Shakespeare
- Goethe
- Mozart
- Descartes
- Freud
- Einstein
- Newton
Açıklama:
- “Shakespeare” adı, İngilizce orijinal yazılışıyla kullanılır.
- “Goethe” Alman yazarın adıdır ve özgün yazılışı korunur.
Sonuç ve Öneriler
Alıntı kelimelerin yazılışı konusunda dikkatli olmak, dilimizin doğru ve etkili kullanılmasını sağlar. Yabancı kelimelerin Türkçeye uyarlanması sırasında telaffuz ve yazım kurallarına uygun hareket etmek önemlidir. Dilimizi korumak ve zenginleştirmek adına, mümkün olduğunca Türkçe karşılıkları kullanmaya özen göstermeliyiz.
Öğrencilere Tavsiyeler:
- Yazım Kılavuzunu Kullanın: Türk Dil Kurumu’nun güncel yazım kılavuzunu düzenli olarak inceleyin.
- Kelime Kökenlerini Araştırın: Öğrendiğiniz yeni kelimelerin kökenlerini ve doğru yazılışlarını araştırın.
- Okuma Alışkanlığı Edinin: Farklı kaynaklardan okumalar yaparak kelimelerin yazılışlarını gözlemleyin.
- Sözlük Kullanın: Emin olmadığınız kelimelerin yazılışlarını sözlüklerden kontrol edin.
- Türkçe Karşılıkları Tercih Edin: Mümkün olduğunca yabancı kelimelerin Türkçe karşılıklarını kullanarak dilimizin zenginliğine katkıda bulunun.
- ÜNLÜ DARALMASI VE TÜRKÇE FİİL ÇEKİMİNDEKİ YANSIMALARI
Türkçe’nin kendine has ses yapısı, fiil çekimlerinde ve ek alımlarında belirgin değişimlere yol açar. Ünlü daralması, özellikle fiillerin şimdiki zaman çekiminde ve ek alım süreçlerinde duyulan, söylenişin… - SİMGELER, ÖZEL KARAKTERLER VE İŞARETLER
Simgeler Konusunda Türkçe Yazım Kuralları Türkçe yazımda simgeler, özel karakterler ve işaretlerin doğru kullanımı, özellikle bilimsel, teknik ve akademik metinlerde; günümüz eğitim ve bilim dünyasında, doğru yazım… - TÜRKÇE DİLBİLGİSİ TERİMLERİ VE YAZIM KURALLARI
Türkçe dilbilgisi, doğru ve etkili iletişim kurabilmek için temel bir unsurdur. Hem yazılı hem de sözlü ifadelerde dilin kurallarını bilmek, anlamı doğru aktarmak ve anlaşılır bir şekilde… - ÜNLÜLERİN NİTELİKLERİ VE YAZIM KURALLARI
Türkçe, zengin fonetik yapısı; ünsüz ve ünlülerin nitelikleri ile birlikte ses özellikleriyle dünya dilleri arasında önemli bir yere sahiptir. Dilimizin temelini oluşturan sesler, ünlüler ve ünsüzler olmak… - ÜNSÜZLERİN NİTELİKLERİ VE YAZIM KURALLARI
Türkçenin ses yapısı, dilin akıcılığı ve ünsüzlerin nitelikleri ile anlam taşıyan ögelerin doğru biçimde aktarılabilmesi açısından büyük öneme sahiptir. Bu yapı, ünlü ve ünsüzlerin karşılıklı etkileşimi üzerine… - SORU EKLERİNİN YAZILIŞLARI VE YAZIM KURALLARI
Soru eklerinin yazılışları, Türkçe’nin doğru ve etkili kullanımı açısından büyük önem taşır. Bu eklerin ayrı yazılması, ünlü uyumlarına dikkat edilmesi ve eklerden sonra gelen eklerin bitişik yazılması…
- AGPL LİSANSI ÜCRETSİZ KULLANIM İÇİN MİDİR?
Açık kaynak dünyasında lisanslar, yazılımın nasıl kullanılabileceğini, dağıtılabileceğini ve modifiye edilebileceğini belirleyen kritik unsurlardır. Bu lisanslar arasında Affero Genel Kamu Lisansı (AGPL), özellikle bulut ve ağ tabanlı… - ÖMER SEYFETTİN: HAYATI ve ESERLERİ
Milli Edebiyat akımının öncülerinden biri olarak, dilin sadeleşmesine ve milli bilincin oluşmasına katkıda bulunan Ömer Seyfettin, hikâyeleriyle milli değerleri, toplumsal sorunları ve insan ilişkilerini ustalıkla işlemiştir. Hikâyelerinde… - RIFAT ILGAZ: HAYATI ve ESERLERİ
Toplumsal sorunları mizahi ve eleştirel bir dille işlemiş, eserleriyle geniş kitlelere ulaşmıştır. Özellikle “Hababam Sınıfı” eseriyle geniş bir kitleye ulaşmış, mizahi ve eleştirel anlatımıyla tanınmıştır… Hayatı, Eserleri… - ÂŞIK VEYSEL: HAYATI ve ESERLERİ
Sazı ve sözleriyle insanlara umut, sevgi ve birlik mesajları veren Âşık Veysel tarafından hayata aktarılan eserleri dinlemek ve okumak Anadolu’nun ruhunu ve insanının duygularını anlamak için önemli… - GÜLTEN DAYIOĞLU: HAYATI ve ESERLERİ
Eserlerinde çocukların dünyasını, hayallerini ve sorunlarını işleyeren Gülten Dayıoğlu, onların kalbine dokunmuştur. Onun eserlerini okumak, çocukların dünyasını anlamak, hayal gücünü geliştirmek ve kültürel değerlerimizi tanımak için önemli… - TARIK BUĞRA: HAYATI ve ESERLERİ
Eserlerinde tarihî, toplumsal ve bireysel temaları ustalıkla işleyen Tarık Buğra, Türk insanının ruhunu ve değerlerini yansıtmıştır. Onun eserlerini okumak Türkiye’nin tarihini, toplumsal yapısını ve insan psikolojisini anlamak…